Fragmenty tego diariusza zostały opublikowane w Polsce i na Białorusi, przetłumaczone na język białoruski. Pierwsze 7 stron dziennika to autobiograficzny tekst, w którym magnat przedstawia swoją rodzinę, nauczycieli, okoliczności życia w dzieciństwie. Najprawdopodobniej ten tekst został przygotowany jako wprowadzenie do dziennika, przez przepisywanie wpisów z kalendarza z pierwszej połowy roku 1721, ponieważ od strony 1 do 48 dziennik jest pisany jednym charakterem pisma, a autentyczność potwierdza podpis złożony przy dacie 31 grudnia 1720 roku, więc ta część została napisana już po śmierci ojca. Pierwsze wpisy w dzienniku, sporadyczne, bardzo lakoniczne, zaczęto pisać w lutym 1719 roku, co najprawdopodobniej było robione na żądanie matki, dość formalnie i dopiero z biegiem lat Radziwiłł Rybeńko zaczął systematycznie i konsekwentnie rejestrować swoje codzienne życie.
Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko (zdjęcie ze strony Muzeum Południowego Podlasia)
| 0001 | |
| IN NOMINE SANCTISSIMAE TRINITATIS | |
| Urodziłem się Die 13 Iunij o północy, właśnie to jest o godzinie na pół zegarzu w zamku Ołyckim, z jaśnie oświeconych Karola Stanisława i Anny z książąt Hieronima i Konstancji Sapieżanki wojewodzianki Wileńskiej Lubartowiczów na Białym Kowniu i Smolanach Sanguszkówny Radziwiłłów Książąt na Ołyce, Nieświeżu, Birżach, Dubinkach, Słucku, Kopylu i Klecku i Ś. Państwa Rzymskiego hrabiow na Mirze, Krożach, Szydłowcu i Białej, kanzclerzew wielkich W. księstwa Litewskiego, Przemyskich, Człuchowskich, Krzyżewskich, Kamienieckich, Ostrskich, Niżynskich starostw rodziców o dobrodziejów moich urodziłem się w wierze Świętej katolickiej Rzymskiej niech imie Jezus będzie pochwalone i się protestuję że w tej świętej wierze życ i umierać w niej i dla niej pragnę […] moje kazali mnie okrzecić […] nie hodowali przede mną. Kazali | |
| 0002 | dziadowi z babą szpitalu Świętego Ducha trzymać jakoż trzymali to się trafiła particularita […] się rodził w zamku, który pod protekcją Ś. Michała, ksiądz Bronisz Societas Jesu […] Nesvisienę, który mnie krzcił na imię Michał asystent R. Michael Tałałaj j vice kustosz Ecclę Ołycenę, dziad, który do chrztu trzymał Sebastianus Pawłowski i Ewa Tałałajowa czwartemu mnie imię dano Michał Kazimierz Antoni Bazyli druga particularitas że tego dnia urodzenia mego była Kliszewska batalia Szwedów z Polakami, odsiecz także przyszło Szwedzka oblężonej Białej, w której się zawart był Im. Pan Jerzy Sapieha stolnik W. Ks. Litt ze szwedskiej strony będący, a Pociej teraźniejszy hetman W. Ks. Litt na ten czas podkomorzy Brzeski dobywał go i została uwolniona ab obsidiene która tak od defendujących jako też broniących się dużo nadpsuwana była. Rodzice niedługo po urodzeniu moim uchodzą i ze skarbami musieli dla domowych […] udali się byli ku węgierskiej a s stamtąd do Pruskiej Pomorskiej Sztetynku. Cały rok mieszkali potem w Starogardzie na końcu Człuchowa gdzie uczyć czytać i pisać od księdza Gradelykiego na ten czas kapelana rodziców moich. |
| 0003 | Tam poznałem Króla Stanisława, który obiad jadł i nocował u nas, potem ojciec mój pojechał do Białej, a matka moja ze mną w Warmią do Tylży, gdzie pł roku mieszkaliśmy samą najtęższą zimę. W roku 1709 i my w te wszystkie mrozy szczęśliwie przybyliśmy do Białłej. W Tylży mi dali pana Kazimierza de Latoura majora w wojsku Litewskim w regimencie ojca mego za gouvernora, który mnie w tym wieku musztra z piką, flintą i chorągwią nauczył, i do Białej przybywszy przed Im Panem Ludwikiem Pociejem hetmanem wielkim W. Ks. Litt ojciec mój prezentował i munsztrow moich był kontent, bo gouvernera mego awansował na oberlejtnantstwo w tym że regimencie. Roku 1710 pan Więchowski sługa rodziców moich uczył mnie Katechizmu i w Wielki Czwartek miałem te szczęście najpierwszej raz Komunikować, a Więchowski zostłał misjonarzem pobożny człowiek. W Białej mi dali księdza Kaminskiego jezuita powróciwszy z Warszawy, w której byłem na Sejmie Denhoffskim |
| 0004 | W roku 1712 uczyłem się bardzo tempo. W roku 1715 po urodzeniu brata mego Hieronima ojciec mój wziął brata mego starszego księcia Mikołaja podstolego W. Ks. Litt. Y mnie do Warszawy, a tam cały maj bawiliśmy się. Król August wtóry podpisywał Regima a my obydwa bracia staliśmy bez nakrytych głów, mnie nic nie szkodziło, a księże podstoli przepalił głowę i nim do Białej wyjechaliśmy w malignę wpadł, który tygodniu leżąc Panu Bogu z wielką rozpaczą całej Familii ducha oddał, we dwudziestym roku swego. Z etj śmierci przerażony Gouvernour mój na którego ręku brat mój skonał rzucił wojskową obersztlejtenanską służbą i wpisał się w Chrystusową został księdzem i dotąd plebanem Nieświeskim archidiakonem Białoruskim y w tych dniach był moim gouvernerem ad major lat. Tym że roku brat Ludwik średni mój między mnę i Hieronimem na zapusty umarł. Konfederacja Tarnogrodzka nastąpiła która do Lęczny przyszła w roku 1716 iż ojciec mój tam jechał i mnie z sobą i gdzie jużeśmy zastali w areszcie Imś Adama Sieniawskiego kasztelana Krakowskiego |
| 0005 | Hetmana wielkiego koronnego a nasz Litewski Pociej ledwie do Lublina pri die przyjazdu naszego umknął do Sasów i my sami stanęły w Wiłanowie w jego kwaterze na sesjach cum arbitris nigdy mi wychodzić nie kazano. Tam Im Pan Stanisław Ledochowski marszałek konfederacji generalnej koronnej dał mi list przypowiedni w roku 1716 die 4 Augusty na chorągiew Pancerną w wojsku koronnym i sam tę chorągiew z obozu wyprowadzałem jak się wojsko pod Ugrow ruszyło? Amy do Białej powrócili gdzie niedługo trwając jechałem z księciem Imscią ojcem moim na komisją skarbową. Którą się odprawował w Brześciu. Był na niej marszałkiem Im pan Kazimierz Sapieha wojewoda Wileński i tam na ustęp wychodzić mi cum arbitris nie kazano. Na końcu 1716 księstwo powrocziwszy z Brześćia. Rok 1717 poiechali na traktat i Sejm Niemy, na którym circumskrypcja wojsku stanęła i moją chorągiew z inszymi w wojsku zwiniono, ale mi łaska pańska nieprzytomnemu w Litwie petyhorską w archiwach przywilej albo list |
| 0006 | przypowiedni sub data 10 Maj in Anno 1717 i od tego czasu mam chorągiew w Litwie i żołnierzem wojska tego liczyć się mogę. Z tym znowu do nauki jam się zaczął aplikować, ale jezuita, który nie wymyślił prochu bardzo mnie opuścił i złe traktował aż musiałem skarżyć się matce mojej, która go zaraz odprawiła ode dworu, mnie z sobą do Nieświeża wzięła. Byliśmy w Wilnie na Trybunale, mnie się ta wołokita spodobała bom się nic nie uczył. Ojcec mój dobrodziej starał się ażeby mu dla mnie dali jezuici księdza Brzezowskiego na ten czas kaznodzieja warszawskiego, gdzie mu to rekuzowano, rozgniewany pisał po pijara powróciwszy do Białej nim pijar dysntygowany dla mnie przybył z Leśny pijar. Księdza Teodora odyskiwano z tym pół roku bawiłem się a tem całe nic nie profitował. W tym najechał ksiądz Cezary a S. Jozepcho pijar, ten był ze mną lat dwie, z tym siła profitowałem, i dziś co umiem, to z instukcji tego. Umarł już z Bogiem odpoczywa na wieki. 1718 roku w Białej Imść ksiądz Joachim Przebendowski biskup Lucki w Wielki czwartek Olei sacra święcił i bierzmował tego dnia Świąt u O. O. reformatów |
| 0007 | Się ja munitus Świętą spowiedzię i Komunią bierzmował, patrinus mój był pan Władysław Sapieha wojewoda brzeski, szwagier matki mojej, gdyś miał za sobą Krystynę Sanguszkównę rodzoną siostrę matki mojej młodszą. Wziąłem imię Józef z mojej ochoty, Deodatus z roskazu J. O. Książęca Imśći ojca mego i dobrodzieja. W tym że roku księstwo Ichmść rodzice moje na sejm do Grodna pojechali, w tym Im Pani Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska kasztelanowa krakowska z jedynaczką córką do Międzerzycza dobr swoich przyjechała hoc sciendum, że z ją panną nieboszczyk brat mój starszy Mikołaj mało nie był zaręczony. Partia i wielka honorum paternorum et maternorum dziedziczka dodali mnie w konkurencje. Jam tam ustawicznie amory pogodził i za studenta grzeczny się gach zrobił. W tym rodzice moje powrócili. Amtka życzyła tej partii, ojciec mój nie życzył. Księstwo Ichmośći powrócili in Decembri. Roku 1719 cały miesiąc Januarius księstwo Imośći bawili w Białej z dobrą kompanią aż do 6 February. |